BACKGROUND: The association between impaired lung function and mortality has been well documented in the general population of Western European countries. We assessed the risk of death associated with reduced spirometry indices among people from four Central and Eastern European countries. METHODS: This prospective population-based cohort includes men and women aged 45-69 years, residents in urban settlements in Czech Republic, Poland, Russia and Lithuania, randomly selected from population registers. The baseline survey in 2002-2005 included 36,106 persons of whom 24,993 met the inclusion criteria. Cox proportional hazards models were used to estimate the hazard ratios of mortality over 11-16 years of follow-up for mild, moderate, moderate-severe and very severe lung function impairment categories. RESULTS: After adjusting for covariates, mild (hazard ratio (HR): 1.25; 95% CI 1.15‒1.37) to severe (HR: 3.35; 95% CI 2.62‒4.27) reduction in FEV1 was associated with an increased risk of death according to degree of lung impairment, compared to people with normal lung function. The association was only slightly attenuated but remained significant after exclusion of smokers and participants with previous history of respiratory diseases. The HRs varied between countries but not statistically significant; the highest excess risk among persons with more severe impairment was seen in Poland (HR: 4.28, 95% CI 2.14‒8.56) and Lithuania (HR: 4.07, 95% CI 2.21‒7.50). CONCLUSIONS: Reduced FEV1 is an independent predictor of all-cause mortality, with risk increasing with the degree of lung function impairment and some country-specific variation between the cohorts.
- Klíčová slova
- Cohort study, Forced expiratory volume in one second, Mortality, Pulmonary function test,
- MeSH
- kardiovaskulární nemoci * epidemiologie MeSH
- kohortové studie MeSH
- lidé MeSH
- plíce MeSH
- prospektivní studie MeSH
- rizikové faktory MeSH
- Check Tag
- lidé MeSH
- mužské pohlaví MeSH
- ženské pohlaví MeSH
- Publikační typ
- časopisecké články MeSH
- multicentrická studie MeSH
- Geografické názvy
- Polsko epidemiologie MeSH
PURPOSE: Cardiovascular disease (CVD) and cancer mortality rates in Eastern Europe are among the highest in the world. Although diet is an important risk factor, traditional eating habits in this region have not yet been explored. This analysis assessed the relationship between traditional dietary pattern and mortality from all-causes, CVD and cancer in Eastern European cohorts. METHODS: Data from the Health, Alcohol and Psychosocial factors in Eastern Europe prospective cohort were used, including participants from Russia, Poland and the Czech Republic. Based on food frequency questionnaire data, we constructed an Eastern European diet score (EEDS) from nine food groups which can be considered as traditional in this region. The relationship between categorical (low, moderate, high) and continuous (range 0-18) EEDS and mortality was estimated with Cox-regression. RESULTS: From 18,852 eligible participants, 2234 died during follow-up. In multivariable adjusted models, participants with high adherence to the traditional Eastern European diet had significantly higher risk of all-cause (HR 1.23; 95% CI 1.08-1.42) and CVD (1.34; 1.08-1.66) deaths compared to those with low adherence. The association with cancer mortality was only significant in Poland (high vs. low EEDS: 1.41; 1.00-1.98). From the specific EEDS components, high consumption of lard was significantly positively related to all three mortality outcomes, while preserved fruit and vegetable consumption showed consistent inverse associations. CONCLUSION: Our results suggest that traditional eating habits may contribute to the poor health status, particularly the high CVD mortality rates, of populations in Eastern Europe. Adequate public health nutritional interventions in this region are essential.
- Klíčová slova
- Cancer, Cardiovascular disease, Dietary pattern, Eastern Europe, Mortality,
- MeSH
- dieta * MeSH
- kardiovaskulární nemoci * epidemiologie MeSH
- lidé MeSH
- mortalita MeSH
- prospektivní studie MeSH
- rizikové faktory MeSH
- Check Tag
- lidé MeSH
- Publikační typ
- časopisecké články MeSH
- Geografické názvy
- Česká republika MeSH
- Polsko epidemiologie MeSH
- Rusko MeSH
BACKGROUND: It is estimated that disease burden due to low fruit and vegetable consumption is higher in Central and Eastern Europe (CEE) and the former Soviet Union (FSU) than any other parts of the world. However, no large scale studies have investigated the association between fruit and vegetable (F&V) intake and mortality in these regions yet. DESIGN: The Health, Alcohol and Psychosocial Factors in Eastern Europe (HAPIEE) study is a prospective cohort study with participants recruited from the Czech Republic, Poland and Russia. METHODS: Dietary data was collected using food frequency questionnaire. Mortality data was ascertained through linkage with death registers. Multivariable adjusted hazard ratios were calculated by Cox regression models. RESULTS: Among 19,333 disease-free participants at baseline, 1314 died over the mean follow-up of 7.1 years. After multivariable adjustment, we found statistically significant inverse association between cohort-specific quartiles of F&V intake and stroke mortality: the highest vs lowest quartile hazard ratio (HR) was 0.52 (95% confidence interval (CI): 0.28-0.98). For total mortality, significant interaction (p = 0.008) between F&V intake and smoking was found. The associations were statistically significant in smokers, with HR 0.70 (0.53-0.91, p for trend: 0.011) for total mortality, and 0.62 (0.40-0.97, p for trend: 0.037) for cardiovascular disease (CVD) mortality. The association was appeared to be mediated by blood pressure, and F&V intake explained a considerable proportion of the mortality differences between the Czech and Russian cohorts. CONCLUSIONS: Our results suggest that increasing F&V intake may reduce CVD mortality in CEE and FSU, particularly among smokers and hypertensive individuals.
- Klíčová slova
- Fruit and vegetable intake, former Soviet Union, mortality; Central and Eastern Europe,
- MeSH
- časové faktory MeSH
- dieta * škodlivé účinky MeSH
- duševní zdraví * MeSH
- hodnocení rizik MeSH
- hypertenze epidemiologie MeSH
- komorbidita MeSH
- lidé středního věku MeSH
- lidé MeSH
- longitudinální studie MeSH
- multivariační analýza MeSH
- ochranné faktory MeSH
- ovoce * MeSH
- pití alkoholu škodlivé účinky epidemiologie mortalita MeSH
- proporcionální rizikové modely MeSH
- prospektivní studie MeSH
- rizikové faktory MeSH
- socioekonomické faktory MeSH
- stravovací zvyklosti MeSH
- výživa - přehledy MeSH
- zdravotní stav * MeSH
- zdravotnické přehledy MeSH
- zelenina * MeSH
- Check Tag
- lidé středního věku MeSH
- lidé MeSH
- mužské pohlaví MeSH
- ženské pohlaví MeSH
- Publikační typ
- časopisecké články MeSH
- multicentrická studie MeSH
- práce podpořená grantem MeSH
- Research Support, N.I.H., Extramural MeSH
- Geografické názvy
- východní Evropa epidemiologie MeSH
Alcohol has been implicated in the high mortality in Central and Eastern Europe but the magnitude of its effect, and whether it is due to regular high intake or episodic binge drinking remain unclear. The aim of this paper was to estimate the contribution of alcohol to mortality in four Central and Eastern European countries. We used data from the Health, Alcohol and Psychosocial factors in Eastern Europe is a prospective multi-centre cohort study in Novosibirsk (Russia), Krakow (Poland), Kaunas (Lithuania) and six Czech towns. Random population samples of 34,304 men and women aged 45-69 years in 2002-2005 were followed up for a median 7 years. Drinking volume, frequency and pattern were estimated from the graduated frequency questionnaire. Deaths were ascertained using mortality registers. In 230,246 person-years of follow-up, 2895 participants died from all causes, 1222 from cardiovascular diseases (CVD), 672 from coronary heart disease (CHD) and 489 from pre-defined alcohol-related causes (ARD). In fully-adjusted models, abstainers had 30-50% increased mortality risk compared to light-to-moderate drinkers. Adjusted hazard ratios (HR) in men drinking on average ≥60 g of ethanol/day (3% of men) were 1.23 (95% CI 0.95-1.59) for all-cause, 1.38 (0.95-2.02) for CVD, 1.64 (1.02-2.64) for CHD and 2.03 (1.28-3.23) for ARD mortality. Corresponding HRs in women drinking on average ≥20 g/day (2% of women) were 1.92 (1.25-2.93), 1.74 (0.76-3.99), 1.39 (0.34-5.76) and 3.00 (1.26-7.10). Binge drinking increased ARD mortality in men only. Mortality was associated with high average alcohol intake but not binge drinking, except for ARD in men.
- Klíčová slova
- Alcohol, Cardiovascular diseases, Eastern Europe, Mortality,
- MeSH
- alkoholismus komplikace mortalita MeSH
- časové faktory MeSH
- dospělí MeSH
- hodnocení rizik MeSH
- kardiovaskulární nemoci etiologie mortalita MeSH
- kohortové studie MeSH
- lidé středního věku MeSH
- lidé MeSH
- nárazové pití alkoholu komplikace mortalita MeSH
- otrava alkoholem komplikace mortalita MeSH
- pití alkoholu škodlivé účinky mortalita MeSH
- příčina smrti * MeSH
- proporcionální rizikové modely MeSH
- rizikové faktory MeSH
- senioři MeSH
- Check Tag
- dospělí MeSH
- lidé středního věku MeSH
- lidé MeSH
- mužské pohlaví MeSH
- senioři MeSH
- ženské pohlaví MeSH
- Publikační typ
- časopisecké články MeSH
- práce podpořená grantem MeSH
- Research Support, N.I.H., Extramural MeSH
- Geografické názvy
- východní Evropa epidemiologie MeSH
OBJECTIVES: The aim was to assess the reliability and validity of the quality of life (QoL) instrument CASP-19, and three shorter versions of CASP-12 in large population sample of older adults from the HAPIEE (Health, Alcohol, and Psychosocial factors In Eastern Europe) study. METHODS: From the Czech Republic, Russia, and Poland, 13,210 HAPIEE participants aged 50 or older completed the retirement questionnaire including CASP-19 at baseline. Three shorter 12-item versions were also derived from original 19-item instrument. Psychometric validation used confirmatory factor analysis, Cronbach's alpha, Pearson's correlation, and construct validity. RESULTS: The second-order four-factor model of CASP-19 did not provide a good fit to the data. Two-factor CASP-12v.3 including residual covariances for negative items to account for the method effect of negative items had the best fit to the data in all countries (CFI = 0.98, TLI = 0.97, RMSEA = 0.05, and WRMR = 1.65 in the Czech Republic; 0.96, 0.94, 0.07, and 2.70 in Poland; and 0.93, 0.90, 0.08, and 3.04 in Russia). Goodness-of-fit indices for the two-factor structure were substantially better than second-order models. CONCLUSIONS: This large population-based study is the first validation study of CASP scale in Central and Eastern Europe (CEE), which includes a general population sample in Russia, Poland, and the Czech Republic. The results of this study have demonstrated that the CASP-12v.3 is a valid and reliable tool for assessing QoL among adults aged 50 years or older. This version of CASP is recommended for use in future studies investigating QoL in the CEE populations.
- Klíčová slova
- CASP-19, old age, psychometrics, quality of life, well-being,
- MeSH
- důchod statistika a číselné údaje MeSH
- faktorová analýza statistická MeSH
- kvalita života psychologie MeSH
- lidé středního věku MeSH
- lidé MeSH
- průzkumy a dotazníky normy MeSH
- psychometrie přístrojové vybavení MeSH
- reprodukovatelnost výsledků MeSH
- senioři MeSH
- stárnutí psychologie MeSH
- Check Tag
- lidé středního věku MeSH
- lidé MeSH
- mužské pohlaví MeSH
- senioři MeSH
- ženské pohlaví MeSH
- Publikační typ
- časopisecké články MeSH
- práce podpořená grantem MeSH
- Research Support, N.I.H., Extramural MeSH
- Geografické názvy
- Česká republika epidemiologie MeSH
- Polsko epidemiologie MeSH
- Rusko epidemiologie MeSH
BACKGROUND/OBJECTIVES: Unhealthy diet has been proposed as one of the main reasons for the high mortality in Central and Eastern Europe (CEE) and the former Soviet Union (FSU) but individual-level effects of dietary habits on health in the region are sparse. We examined the associations between the healthy diet indicator (HDI) and all-cause and cause-specific mortality in three CEE/FSU populations. SUBJECTS/METHODS: Dietary intakes of foods and nutrients, assessed by food frequency questionnaire in the Health, Alcohol and Psychosocial Factors in Eastern Europe (HAPIEE) cohort study, were used to construct the HDI, which follows the WHO 2003 dietary recommendations. Among 18 559 eligible adult participants (age range: 45-69 years) without a history of major chronic diseases at baseline, 1209 deaths occurred over a mean follow-up of 7 years. The association between HDI and mortality was estimated by Cox regression. RESULTS: After adjusting for covariates, HDI was inversely and statistically significantly associated with cardiovascular disease (CVD) and coronary heart disease (CHD) mortality, but not with other cause-specific and all-cause mortality in the pooled sample. Hazard ratios per one standard deviation (s.d.) increase in HDI score were 0.95 (95% confidence interval=0.89-1.00, P=0.068), 0.90 (0.81-0.99, P=0.030) and 0.85 (0.74-0.97, P=0.018) for all-cause, CVD and CHD mortality, respectively. Population attributable risk fractions for low HDI were 2.9% for all-cause, 14.2% for CVD and 10.7% for CHD mortality. CONCLUSIONS: These findings support the hypothesis that unhealthy diet has had a role in the high CVD mortality in Eastern Europe.
- MeSH
- kardiovaskulární nemoci epidemiologie mortalita MeSH
- kohortové studie MeSH
- lidé středního věku MeSH
- lidé MeSH
- logistické modely MeSH
- proporcionální rizikové modely MeSH
- prospektivní studie MeSH
- průzkumy a dotazníky MeSH
- senioři MeSH
- stravovací zvyklosti fyziologie MeSH
- Check Tag
- lidé středního věku MeSH
- lidé MeSH
- mužské pohlaví MeSH
- senioři MeSH
- ženské pohlaví MeSH
- Publikační typ
- časopisecké články MeSH
- multicentrická studie MeSH
- práce podpořená grantem MeSH
- Research Support, N.I.H., Extramural MeSH
- Geografické názvy
- východní Evropa epidemiologie MeSH
BACKGROUND AND OBJECTIVE: The SCORE scale predicts the 10-year risk of fatal atherosclerotic cardiovascular disease (CVD), based on conventional risk factors. The high-risk version of SCORE is recommended for Central and Eastern Europe and former Soviet Union (CEE/FSU), due to high CVD mortality rates in these countries. Given the pronounced social gradient in cardiovascular mortality in the region, it is important to consider social factors in the CVD risk prediction. We investigated whether adding education and marital status to SCORE benefits its prognostic performance in two sets of population-based CEE/FSU cohorts. METHODS: The WHO MONICA (MONItoring of trends and determinants in CArdiovascular disease) cohorts from the Czech Republic, Poland (Warsaw and Tarnobrzeg), Lithuania (Kaunas), and Russia (Novosibirsk) were followed from the mid-1980s (577 atherosclerotic CVD deaths among 14,969 participants with non-missing data). The HAPIEE (Health, Alcohol, and Psychosocial factors In Eastern Europe) study follows Czech, Polish (Krakow), and Russian (Novosibirsk) cohorts from 2002-05 (395 atherosclerotic CVD deaths in 19,900 individuals with non-missing data). RESULTS: In MONICA and HAPIEE, the high-risk SCORE ≥5% at baseline strongly and significantly predicted fatal CVD both before and after adjustment for education and marital status. After controlling for SCORE, lower education and non-married status were significantly associated with CVD mortality in some samples. SCORE extension by these additional risk factors only slightly improved indices of calibration and discrimination (integrated discrimination improvement <5% in men and ≤1% in women). CONCLUSION: Extending SCORE by education and marital status failed to substantially improve its prognostic performance in population-based CEE/FSU cohorts.
- MeSH
- ateroskleróza epidemiologie mortalita MeSH
- dospělí MeSH
- kardiovaskulární nemoci epidemiologie mortalita MeSH
- kohortové studie MeSH
- lidé středního věku MeSH
- lidé MeSH
- manželský stav MeSH
- prognóza MeSH
- rizikové faktory MeSH
- senioři nad 80 let MeSH
- senioři MeSH
- socioekonomické faktory MeSH
- Check Tag
- dospělí MeSH
- lidé středního věku MeSH
- lidé MeSH
- mužské pohlaví MeSH
- senioři nad 80 let MeSH
- senioři MeSH
- ženské pohlaví MeSH
- Publikační typ
- časopisecké články MeSH
- multicentrická studie MeSH
- práce podpořená grantem MeSH
- Research Support, N.I.H., Extramural MeSH
- Geografické názvy
- Rusko MeSH
- východní Evropa MeSH
BACKGROUND: Relatively large socioeconomic inequalities in health and mortality have been observed in Central and Eastern Europe (CEE) and the former Soviet Union (FSU). Yet comparative data are sparse and virtually all studies include only education. The aim of this study is to quantify and compare socioeconomic inequalities in all-cause mortality during the 2000s in urban population samples from four CEE/FSU countries, by three different measures of socioeconomic position (SEP) (education, difficulty buying food and household amenities), reflecting different aspects of SEP. METHODS: Data from the prospective population-based HAPIEE (Health, Alcohol, and Psychosocial factors in Eastern Europe) study were used. The baseline survey (2002-2005) included 16 812 men and 19 180 women aged 45-69 years in Novosibirsk (Russia), Krakow (Poland), Kaunas (Lithuania) and seven Czech towns. Deaths in the cohorts were identified through mortality registers. Data were analysed by direct standardisation and Cox regression, quantifying absolute and relative SEP differences. RESULTS: Mortality inequalities by the three SEP indicators were observed in all samples. The magnitude of inequalities varied according to gender, country and SEP measure. As expected, given the high mortality rates in Russian men, largest absolute inequalities were found among Russian men (educational slope index of inequality was 19.4 per 1000 person-years). Largest relative inequalities were observed in Czech men and Lithuanian subjects. Disadvantage by all three SEP measures remained strongly associated with increased mortality after adjusting for the other SEP indicators. CONCLUSIONS: The results emphasise the importance of all SEP measures for understanding mortality inequalities in CEE/FSU.
- Klíčová slova
- Deprivation, Eastern Europe, Education, Inequalities, Mortality,
- MeSH
- bydlení MeSH
- disparity zdravotní péče MeSH
- disparity zdravotního stavu * MeSH
- dospělí MeSH
- lidé středního věku MeSH
- lidé MeSH
- městské obyvatelstvo statistika a číselné údaje MeSH
- mortalita * MeSH
- příčina smrti MeSH
- proporcionální rizikové modely MeSH
- rizikové faktory MeSH
- senioři MeSH
- společenská třída * MeSH
- stupeň vzdělání MeSH
- zásobování potravinami MeSH
- zdravotnické přehledy MeSH
- Check Tag
- dospělí MeSH
- lidé středního věku MeSH
- lidé MeSH
- mužské pohlaví MeSH
- senioři MeSH
- ženské pohlaví MeSH
- Publikační typ
- časopisecké články MeSH
- práce podpořená grantem MeSH
- Research Support, N.I.H., Extramural MeSH
- Geografické názvy
- Česká republika epidemiologie MeSH
- Litva epidemiologie MeSH
- Polsko epidemiologie MeSH
- Rusko epidemiologie MeSH
AIMS: The Systematic COronary Risk Evaluation (SCORE) scale assesses 10 year risk of fatal atherosclerotic cardiovascular disease (CVD), based on conventional risk factors. The high-risk SCORE version is recommended for Central and Eastern Europe and former Soviet Union (CEE/FSU), but its performance has never been systematically assessed in the region. We evaluated SCORE performance in two sets of population-based CEE/FSU cohorts. METHODS AND RESULTS: The cohorts based on the World Health Organization MONitoring of trends and determinants in CArdiovascular disease (MONICA) surveys in the Czech Republic, Poland (Warsaw and Tarnobrzeg), Lithuania (Kaunas), and Russia (Novosibirsk) were followed from the mid-1980s. The Health, Alcohol, and Psychosocial factors in Eastern Europe (HAPIEE) study follows Czech, Polish (Krakow), and Russian (Novosibirsk) cohorts from 2002-05. In Cox regression analyses, the high-risk SCORE ≥5% at baseline significantly predicted CVD mortality in both MONICA [n = 15 027; hazard ratios (HR), 1.7-6.3] and HAPIEE (n = 20 517; HR, 2.6-10.5) samples. While SCORE calibration was good in most MONICA samples (predicted and observed mortality were close), the risk was underestimated in Russia. In HAPIEE, the high-risk SCORE overpredicted the estimated 10 year mortality for Czech and Polish samples and adequately predicted it for Russia. SCORE discrimination was satisfactory in both MONICA and HAPIEE. CONCLUSION: The high-risk SCORE underestimated the fatal CVD risk in Russian MONICA but performed well in most MONICA samples and Russian HAPIEE. This SCORE version might overestimate the risk in contemporary Czech and Polish populations.
- Klíčová slova
- Cardiovascular mortality, Cardiovascular risk factors, Central and Eastern Europe, Former Soviet Union, Risk prediction, SCORE risk function,
- MeSH
- ateroskleróza mortalita MeSH
- dospělí MeSH
- hodnocení rizik MeSH
- kohortové studie MeSH
- lidé středního věku MeSH
- lidé MeSH
- mortalita trendy MeSH
- prognóza MeSH
- rozložení podle pohlaví MeSH
- senioři MeSH
- věkové rozložení MeSH
- Check Tag
- dospělí MeSH
- lidé středního věku MeSH
- lidé MeSH
- mužské pohlaví MeSH
- senioři MeSH
- ženské pohlaví MeSH
- Publikační typ
- časopisecké články MeSH
- multicentrická studie MeSH
- práce podpořená grantem MeSH
- Research Support, N.I.H., Extramural MeSH
- Geografické názvy
- Česká republika epidemiologie MeSH
- Litva epidemiologie MeSH
- Polsko epidemiologie MeSH
- Rusko epidemiologie MeSH
BACKGROUND: The high cardiovascular mortality in Eastern Europe has often been attributed to poor diet, but individual-level data on nutrition in the region are generally not available. This paper describes the methods of dietary assessment and presents preliminary findings on food and nutrient intakes in large general population samples in Russia, Poland and the Czech Republic. METHODS: The HAPIEE (Health, Alcohol and Psychosocial factors In Eastern Europe) study examined random samples of men and women aged 45-69 years at baseline in Novosibirsk (Russia), Krakow (Poland) and six Czech urban centres in 2002-2005. Diet was assessed using a food frequency questionnaire (at least 136 items); complete dietary information was available for 26,870 persons. RESULTS: Total energy intakes among men ranged between 8.7 MJ in the Czech sample and 11.7 MJ in the Russian sample, while among women, energy intakes ranged between 8.2 MJ in the Czech sample and 9.8 MJ in the Russian sample. A Healthy Diet Indicator (HDI), ranging from a score of 0 (lowest) to 7 (highest), was developed using the World Health Organisation's (WHO) guidelines for the prevention of chronic diseases. The mean HDI scores were low, ranging from 1.0 (SD = 0.7) among the Polish subjects to 1.7 (SD = 0.8) among the Czech females. Very few subjects met the WHO recommended intakes for complex carbohydrates, pulses or nuts; intakes of saturated fatty acids, sugar and protein were too high. Only 16% of Polish subjects met the WHO recommendation for polyunsaturated fat intake. Consumption of fruits and vegetables was lower than recommended, especially among those Russian subjects who were assessed during the low intake season. Fewer than 65% of subjects consumed adequate amounts of calcium, magnesium and potassium, when compared with the United Kingdom's Reference Nutrient Intake. CONCLUSION: This first large scale study of individual-based dietary intakes in the general population in Eastern Europe implies that intakes of saturated fat, sugar and complex carbohydrates are a cause for concern. The development of country-specific nutritional tools must be encouraged and nutritional campaigns must undergo continuing development.
- MeSH
- dieta - přehledy MeSH
- dieta normy statistika a číselné údaje MeSH
- energetický příjem * MeSH
- index tělesné hmotnosti MeSH
- kardiovaskulární nemoci MeSH
- lidé středního věku MeSH
- lidé MeSH
- průzkumy a dotazníky MeSH
- rizikové faktory MeSH
- senioři MeSH
- socioekonomické faktory MeSH
- Check Tag
- lidé středního věku MeSH
- lidé MeSH
- mužské pohlaví MeSH
- senioři MeSH
- ženské pohlaví MeSH
- Publikační typ
- časopisecké články MeSH
- práce podpořená grantem MeSH
- Research Support, N.I.H., Extramural MeSH
- Geografické názvy
- Česká republika MeSH
- Polsko MeSH
- Rusko MeSH